Agim MORINA - «VIJA E GJELBËR» QIPRIOTE E ALEKSANDAR VUCICIT SI KUFI SERBO-SHQIPTAR NË KOSOVË

PARASHIKIM SI ARMË

Për me kuptu se cili ishte synimi përfundimtar i sulmit terrorist të Serbisë doemos duhet me analizu se çfarë i parapriu këtij sulmi.

Parashikimi sa më i saktë i lëvizjes së ardhshme të kundërshtarit është arma më e fuqishme në diplomaci. Duke përdorë këtë zotësi, kundërshtari jo vetëm që mendon se po bën një lëvizje të qëlluar, por krijon zinxhirin e dështimeve, pa e kuptu këtë. Ashtu si insekti i kapur për cergën e merimangës që mendon se sa më shumë që lëviz shpëton, aj aq më shumë kurthohet. Dhe gjatë gjithë kohës së bisedimeve Kosovë-Serbi Albin Kurti dëshmoi se është mjeshtër në këtë fushë dhe kjo është arsyeja që me ardhjen e tij në bisedime me Serbinë gjithçka ndryshoi.

Thjesht, pas çdo rundi të bisedimeve, Serbia humbte hapin, çalonte në argumente dhe s’arrinte të sillte asnjë fakt shtesë në dobi të vet. E vërteta është që e drejta kishte qenë gjithmonë në anën e shqiptarëve, por këtë nuk kishte pasë kush ta mbronte denjësisht. Siç thoshte Albin Kurti, Kosova në këto bisedime nuk kishte qenë palë, por ishte bë temë e bisedimeve. Kosova bisedonte me kasapin e vet që ta kursente e të mos e vriste dhe për këtë pranonte që t’i pritej këmba. Por, cili kasap ndonjëherë ka pranu me u mjaftu me një këmbë të qengjit, kur mund ta kishte të tërin?

FITORJA E PARË DHE GABIMI I PARË

Përparësia e Serbisë, pa dyshim, ishte që kontrollonte katër komunat veriore të Kosovës. Kjo paraqiste një gjendje tejet negative në terren dhe pozitë të disfavorshme në bisedime. Në Kosovë qenë kriju dy lloj serbësh: serbë lojalë në jug dhe serbë jolojalë në veri. Në vend që, pas lëshimeve të mëdha të shqiptarëve, serbët e veriut të bëheshin si serbë e jugut, qytetarë lojalë, përfitimet jo vetëm që privilegjuan serbët e veriut, por nisën t’i kthenin serbët e jugut në qytetarë jolojalë të Kosovës. Me krijimin e Zajednicës ky proces do të kurorëzohej me një autonomi dhe dikur edhe pavarësi të plotë nga Kosova.

Krejt kjo ishte mundësu nëpërmjet ndërhymjes së ushtrisë franceze që nga çlirimi i Kosovës me 1999, me pranimin e Planit të Ahtisaarit, me zbatimin e pikave të Ban Ki Munit dhe me privilegje e garanci të jashtëzakonshme për serbët në Bisedimet e Vjenës. Gabimi i parë kishte qenë që ishte pranu me bë bisedime me Serbinë dhe jo me serbët e Kosovës. Në këtë mënyrë Serbia kishte zënë dy pengje, edhe institucionet e Kosovës, edhe serbët e Kosovës. Serbia në emër të të drejtave të serbëve të Kosovës synonte të dobësonte e t zhbënte shtetin e Kosovës dhe për këtë përdorte maksimalisht serbët e Kosovës. Serbët e Kosovës në fillim kishin iluzionin se Serbia po i mbronte, por kur ndodhi mospajtimi i parë me Serbinë, ata kuptuan se ishin pengje dhe jo faktorë bashkëpunues. Serbia nëpërmjet agjentëve të saj krijoi rrjetin kriminal që me çdo mjet futi nën kontroll serbët e Kosovës. Puna erdhi deri aty sa në skenën politike serbe të Kosovës ata përfaqësohen vetëm nga një parti, nga Lista Serbe, megjithëse serbët janë pakica më e madhe në Kosovë. Kjo nuk ndodh me asnjë pakicë kombëtare në Kosovës. Të gjitha përfaqësohen nga dy apo më shumë parti.

Serbia vazhdimisht kishte përfitu në bisedime, pa dhënë asgjë. Nuk kishte pranu asnjë marrëveshje, por kishte leju që përfitimet që vinin nga çdo marëveshje të zbatoheshin në terren. Nga pesë komuna egzistuese, ishin kriju edhe pesë komuna të reja për serbët, në kohën kur këto bisedime i udhëhiqte Lutfi Haziri. 10 vende janë të garantuara për ta në Kuvendin e Kosovës. Gjuha serbe është gjuhë e dytë zyrtare. Asnjë ndryshim i kushtetutës së Kosovës nuk mund të bëhet pa pajtimin e serbëve. Fusha e kulturës, e arsimit dhe e shëndetësisë janë realisht në duart e organeve komunale. Me të gjitha këto lëshime shpresohej se serbët do të përmbushnin nevojat e tyre dhe do t’i bindeshin shtetit të Kosovës. Por, duke qenë se këto kërkesa asnjëherë nuk kanë qenë kërkesa të serbëve të Kosovës, por të Serbisë, ato as nuk pranoheshin, as nuk mohoheshin kurrë nga serbët e Kosovës. Ata as nuk i pyeste kush për këtë në Serbi. Thjesht, serbët e Kosovës ishin dhe mbetën pengje të politikës klerofashiste të Serbisë. Dëshmi e kësaj është fakti që kur edhe serbët, që dikur kishin qenë antishqiptarë më ekstremistë të Kosovës, edhe me të kaluar kriminale, guxuan të vinin në pyetje autoritetin dhe ndikimin e Serbisë, ata u vranë, siç ndodhi me Oliver Ivanovicin, ose u rrahën, u sulmuan apo iu dogjën makinat.

Në një gjendje të këtillë Albin Kurti duhej të zbatonte një strategji tejet të kujdesshme. Megjithëse fitoi në zgjedhje mbi 50 për qind, gjeti një organizim institucional kaotik, një ekonomi gati të rrënuar, një administratë që kalbej nga korrupcioni dhe një grumbull marrëveshjesh ndërkombëtare tejet të rënda e të detyrueshme të shtetit të Kosovës, që aj duhej me u përballë me shtetin klerofashist të Serbisë. Askush nuk kishte shpresë së do të ndodhte ndonjë ndryshim i shpejtë dhe i jashtëzakonshëm. Sidoqoftë, zoti Kurti përcaktoi qartë pikat e planit dhe pika kryesore ishte ballafaqimi me Serbinë. Serbia ishte faktori më i dëmshëm që nuk linte Kosovën të bënte asnjë hap përpara.

Në fillim Kurti u shfaq si një bashkëbisedues i mirë, i rregullt dhe deri diku i dëgjueshëm. BE-ja që kishte një Borrell si sekretar të Jashtëm, vetë katalonas, por shpirtshitur, vendosi Lajcakun si të dërguar të posaçëm, sllovak dhe antishqiptar i përbetuar. Të dy këta vinin nga dy shtete mosnjohëse të pavarësisë së Kosovës nga 27 shtetet e BE-së. Kurti nuk shfaqi asnjë kundërshti. Por, takim pas takimi, filloi të kuptojë se pse qasja ishte e gabueshme dhe e padrejtë. Nga jashtë këtë e kishte vënë re këtë edhe më parë, por tash e shihte se nga vinte kjo. Dhe e kuptoi se çelësi i vetëm i suksesit të tij ishte një e çarë e vogël në qasjen që bënin ndërmjetësit ndërkombëtarë: të zbatonte me përpikëri çdo germë të kushtetutës e të ligjeve të Repubilkës së Kosovës. Gabimi kryesor i deriatëhershëm kishte qenë mbyllja e syve, lëshimi pe, në këtë apo atë ligj apo nen të kushetutës së Kosovës. Kosova edhe nga vetë qeveritarët e Kosovës ishte trajtu si një shtet i papërfunduar, i paformë, mbi të cilin lejohej të bëheshin ndryshime, pa përfillë ligjet dhe kushtetutën e tij. Kjo nuk mund të ndodhte më. Por qasja e re duhej të ndodhte me doza të vogla, të pahetueshme.

Gabimin e parë Vucici e bëri kur u përpoq të vepronte si më parë: të mbante zgjedhjet e Serbisë në Kosovë. Kryeministri Kurti e kundërshtoi këtë me forcë. Dhe zgjedhjet nuk u mbajtën. Vucici bëri edhe përpjekjen e dytë, provoi të organizojë një referendum të Serbisë në Kosovë. Prap, kryeministri Kurti e ndali këtë përpjekje, me gjithë zërat kundërshtues në Kosovë dhe jashtë Kosovës.

Me këtë Kurti dëshmoi në praktikë se sa e thjeshtë ishte me kundërshtu Serbinë: duhej m’iu përmbajtë pikë për pikë ligjeve të shtetit të Kosovës.

FITORJA E DYTË DHE GABIMI I DYTË

Zbrapsja në bisedime, ngushtimi i mundësisë së lëvizjeve, mbyllja e rrugëve për argumentime të kota sollën deri te një pikë kur Vucici, pa e hetu, u fut në kurth. Dhe fundi i këtij plani kurthimi ndodhi në Ohër. Askush nuk kishte pritë që Albin Kurti do të pranonte të nënshkrunte Marrëveshjen e Ohrit. Vucici kishte ardhë krejtësisht i sigurtë që, duke qenë se zoti Kurti nuk do të nënshkrunte, pozicioni i tij ishte vetvetiu i lehtë, sepse faji për mosarritjen e çfarëdo marrëveshjeje do t’i mbetej Kurtit. Pra, Kurti ia kishte dalë me kriju iluzionin te Vucici dhe te ndërmjetësit që të mendonin se e dinin lëvizjen e ardhshme të Kurtit. Dhe ndodhi e kundërta: Kurti pranoi të nënshkrunte marrëveshjen, të cilën tashmë e kishte dizajnu në atë mënyrë që do të mund të thoshte ‘po’, pa dëmtu esencialisht interesat e Kosovës. Kur Vucici kuptoi se Kurti po pranonte të nënshkrunte marrëveshjen, aj u gjet i papërgatitur për një skenar të tillë dhe nuk dijti se si të veprojë. Kjo i gjeti të papërgatitur edhe ndërmjetësit e BE-së, Borrellin dhe Lajcakun, të cilët kishin punu me Vucicin në këtë vijë, - gjithmonë kundër interesave të Kosovës, - për të ardhë deri në këtë pikë. As ndërmjetësit nuk dinin se si të vepronin. Ata kishin mendu se e kishin kurthu Kurtin, por në Ohër doli se Kurti i kishte kurthu ata. Se kishte pasë një marrëveshje paraprake mes ndërmjetësve të BE-së, eventualisht emisarit amerikan, dhe Vucicit tregon fakti se as ata, të ballafaquar me këtë situatë të re e të papritur, nuk patën ndonjë ofertë më të mirë se Vucici. U kapën të papërgatitur me këtë skenar dhe në fund pranuan një zgjidhje absurde: thanë se ka marrëveshje gojore dhe se kjo mjaftonte, megjithëse me ditë të tëra patën paralajmëru se do të kishte nënshkrim, duke bërë një presion të tmerrshëm mbi palën shqiptare të Kosovës.

(Mos)marrëveshja e Ohrit, prandaj, shënon pikë kthese vendimtare në bisedimet Kosovë-Serbi, sepse kjo është koha kur Vucici dhe ndërmjetësit ndërkombëtarë e kuptuan se gjatë gjithë kohës kishin lujtë lojën e Kurtit, pa qenë të ndërgjegjshëmn për këtë. Ndërsa Kurti vazhdimisht kishte kriju përshtypjen se po lunte lojën e tyre. Pas takimit të Ohrit, pasi e kuptuan se sa naivë kishin qenë, ndërmjetësit ndërkombëtarë dhe Vucici u bënë bashkë edhe më shumë dhe nisën një fushatë të re presionesh mbi Kurtin. Natyrisht, kjo fushatë ishte e ngutshme dhe jo e menduar mirë. kishte edhe ndjenjë hakmarrjeje, edhe mllef, edhe stërkujdes.

Si ishte e mundur që një djalë i ri, të sillte në gisht katër politikanë e diplomatë me përvojë? Përveç kësaj, aj ishte një shqiptar i një province të humbur në cep të Europës. Këto paragjykime dhe ky mllef bëri që ata të bëjnë gabime të radhës. Herë bashkë e herë veç e veç ata nisën me dhënë deklarata gjithnjë e më të pamatura e të pamenduara. Puna shkoi deri në atë pikë sa edhe një ndjekës më i thjeshtë i lajmeve të kuptojë se kjo gjuhë jo vetëm që nuk ishte e drejtë, por as diplomatike. Diplomatët e huaj u zunë të papërgatitur, sepse ishin mësu me jesmenët e deridjeshëm të Kosovës, me gjysëmanalfabetë dhe poltronë të papërmirësueshëm. Vucici nuk ishte përballë asnjëherë me një ‘jo’ vendimtare.

Sidoqoftë, pika më e dobët e Kurtit në bisedime ishte mungesa e kontrollit të plotë mbi katër komunat e veriut. Dhe Kurti ishte mëse i vetëdijshëm për këtë. Strategjia e tij e vetme ishte përpjekja me zbatu ligjin germë për germë, ashtu qysh e kishte gjetë të hartuar nga vetë ndërkombëtarët. Këtu qëndronte çelësi i suksesit të hapit të tij të dytë. Por edhe i dështimit të tij më katastrofal të mundshëm. E vetmja shpresë dhe armë e Kurtit ishte dhe mbetej mbështetja në instinktin e tij të pagabueshëm që ta bëjë kundërshtarin të gabojë. Zbatimi i ligjit ishte moslejimi i mbajtjes së zgjedhjeve të Serbisë në Kosovë dhe moslejimi i mbajtjes së një referendumi të Serbisë në Kosovë. Diçka që më parë ishte dukë e pamundshme. Kurti vetëm po shpaloste potencialin egzistues të Kosovës që ishte tashmë në letër, por nuk ishte përdorë kurrë, ndërsa ky tash e përdorte me shumë mjeshtëri. Zbatimi i ligjeve të Kosovës shkaktoi nervozë te Vucici, i cili nuk linte rast pa mohu egzistimin e “të ashtuqujturit shtet të Kosovës”. Dhe kjo e shtyu që të bëjë gabime të reja. Urdhëroi që katër kryetarët e komunave veriore të jepnin dorëheqje ashtu siç bënë edhe punonjësit e gjykatave dhe policët serbë. Edhe ky ishte një hap që Kurti e kishte parashiku me saktësi. Aj prap zbatoi ligjin. Organizoi zgjedhjet në komunat veriore dhe dërgoi policë shqiptarë e të pakicave të tjera në veri për të zëvendësu policët serbë. Faktori ndërkombëtar nuk mund të kundërshtonte zbatimin e ligjit, të një shteti që ata vetë e kishin njohë dhe ia kishin shkru po ato ligje. Zgjedhjet u bojkotuan nga serbët, sipas urdhrave të Vucicit, dhe ky ishte vetëm edhe një gabim i radhës. Sepse Kurti me ato rezultate të pakta të zgjedhje, gjithnjë duke zbatu ligjin, zgjodhi katër kryetarë shqiptarë të komunave veriore. Vucici mbeti me gishta në gojë. E kuptoi se ky kishte qenë gabimi i dytë fatal: levën më të fortë që e pati në terren, - kontrollin mbi veriun, - ia dorëzoi Kurtit me duart e veta.

FITORJA E TRETË DHE GABIMI I TRETË

Krejt kjo, në vend që ta bënte Vucicin të mendonte mirë lëvizjen e radhës, e bëri të gabonte edhe më shumë. Të bënte gabimin e tretë.

Duke qenë se Vucici nuk pranoi të nëshkruante Marrëveshjen e Ohrit dhe humbi kontrollin mbi veriun, hapësira manovruese në dialogun e Brukselit iu ngushtu tepër. E kuptoi se ishte mbështetë shumë te ndërmjetësit ndërkombëtarë dhe te naiviteti i mundshëm i Kurtit. Borrelli dhe Lajcaku nuk ia dolën ta ndihmonin. Bile ata nisën ta dëmtojnë duke u paraqitë haptazi në anën e Serbisë. Karta e vetme në dorën e Vucicit ishte kthimi i kontrollit të veriut.

Në këtë pikë nuk duhet të harrohet këmbëngulja e Kurtit në peticionin e 20 përqindshit të nënshkrimeve të qytetarëve të katër komunave veriore për shkarkimin e katër kryetarëve egzistues dhe mohimi këmbëngulës që peticioni të ishte kusht nga ndërmjetësit dhe Vucici. Nënshkrimi nga qytetarët do të ishte fillimi i pranimit të shtetit të Kosovës me një dokument ku kjo do të dëshmohej qartë. Pas kësaj gjithçka do të duhej me shku sipas çdo germe të ligjeve të Republikës së Kosovës, që ishte gati inegzistent në veri. Kurti nuk u dorëzu, megjithëse presioni u bë i tmerrshëm. Takimi i fundit në Bruksel, në të cilin Borrelli dhe Lajcaku paraqitën një plan zbatimi të Vucicit në tavolinë u mohu nga Kurti me vendosmëri. Ata synonin me çdo kusht t'i bënin bisht kërkesës për këtë peticion. Lajcaku u zu duke gënjy, për një plan serb të cilin edhe kur e gjeti dhe e dorëzoi, ishte një plan i vjetër.

«VIJA E GJELBËR» QIPRIOTE SI ËNDËRR

E vetmja zgjidhje nga kjo situatë pa shtegdalje për Vucicin ishte me zbatu planin rezerv, të përgatitur muaj me radhë, për kthimin e kontrollit mbi katër komunat veriore, që i kishte humbë për shkak të mendjelehtësisë së tij prej loloje. Kjo nuk mund të realizohej në asnjë mënyrë tjetër pos me një organizim të armatosur, me synimin e qartë që të ndërrohet gjendja në terren. Ky plan është planifiku deri në imtësitë më të vogla në shtabin kryesor ushtarak të Serbisë. Ndërtesat e kishave dhe të manastireve do të shërbenin si qendra tepër të nevojshme logjistike, për komunikim, strehim dhe furnizim. Dhe kjo nuk është që ndodh për herë të parë. Kishat dhe manastiret serbe kanë shërby për këtë edhe gjatë rezistencës dhe luftave kundër Perandorisë Otomane. Synimi përfundimtar ka qenë që ushtarakisht të merreshin katër komunat e veriut dhe të vendosej një vijë e gjelbër ndarëse, si ajo në Qipro, ku do të ndaheshin qartazi me kufi serbët nga shqiptarët. Në këtë lojë, natyrisht, ka edhe elemente të qarqeve ndërkombëtare që jo vetëm e kanë dijtë, por edhe e kanë përkrahë këtë plan në thelb antishqiptar, duke e pa si një zgjidhje të pranueshme.

Por, në vend që të ishte suksesi i parë i Vucicit, që nga ballafaqimi i parë me Kurtin, ky u bë gabimi i tretë i tij. Por, kjo nuk është një humbje e tij vetëm në Kosovë. Ky do të jetë fillimi i fundit të karrierës së Vucicit si politikan. Karta më e fortë politike me të cilën Vucici ka manipulu dhe ka mbetë në pushtet gjatë gjithë kësaj kohe ka qenë Kosova. Humbja e Kosovës është humbja më e rëndë politike e tij dhe shtylla mbi të cilën mbahet pushteti i tij klerofashist. Kjo i shkon mirë historisë mitike serbe për humbjet e mëdha ngadhnjimtare. Natyrisht, sikurse princi Lazar, Vucici vërtet do ta humbë karrierën e tij tokësore, por do ta fitojë, gjithsesi, karrierën e tij qiellore. Nëse ka të tillë.

Ky gabim i tretë i Vucicit do të mund të ishte fitore spektakolare, nëse nuk do t’i dilte në udhë një polic shqiptar me emrin Afrim Bunjaku. U desh të derdhej gjaku i tij, që të ndriçonte planin kriminal që Serbia e Vucicit po ia përgatiste Kosovës. Flijimi i Afrim Bunjakut rujti jo vetëm territorin e Kosovës, por shpëtoi me qinda e ndoshta me mija jetë njerëzish, shqiptarë e serbë, që do të mund të pësonin nga një konflikt përmasash të gjëra që ishte planifiku në shtabet klerofashiste të Serbisë.

(Fejsbuk, 25/26 shtator 2023)

Agim MORINA - PËRMBYSJA DIPLOMATIKE

Atë që dikush e shihte problem, fjala vjen, "kokëfortësinë", "moslëshimin pe" të qeverisë së Kosovës, doli të ishte, në të vërtetë, ngadhnjim në fushën diplomatike. Presionet e deritashme ndaj Albin Kurtit vinin ngaqë burokratët ndërkombëtarë nuk qenë mësu me ndonjë kundërshtim të Kosovës, aq më pak me ndonjë kërkesë të palës shqiptare të Kosovës.

Me ardhjen e Albin Kurtit në krye të qeverisë kjo gjë u ndërru. U përmbys ideja se shqiptarët e Kosovës duhet të pranonin çdo propozim, që quhej "ndërkombëtar", por ishte propozimi i Serbisë.

Serbia nuk ka pranu marrëveshje, por edhe kur ka nënshkru ndonjë nënmarrëveshje, ka pranu vetëm ato pika që i shkonin për shtat. Çka s’i pëlqente nuk e pranonte. Dhe kjo, sipas një rutine, u bë praktikë e zakonshme dhe e pranueshme.

Diplomacia e kujdesshme, e menduar mirë e qeverisë së Kosovës solli deri në këtë pikë ku u desh të demaskohej politika proserbe e ndërmjetësve, sidomos europianë. Edhe Mogerini, edhe Ashtoni, edhe Borrelli e Lajcaku, dashë e padashë kanë pasë një ndjenjë se duhen me punu për Serbinë, sepse Kosova nënkuptohej me qenë e dëgjueshme dhe e urtë. Serbia, sipas tyre, ishte pala e bombarduar, e zemëruar, që i kishte mbetë hatri, prandaj duhej me e marrë me të mirë. Me e largu nga përqafimi i Rusisë së Putinit. Ky ishte dhe mbetet gabimi kardinal i diplomacisë ndërkombëtare, e veçanërisht, i BE-së, gjatë gjithë kohës së bisedimeve Kosovë-Serbi.

Takimi i sotëm në Bruksel është debakël për Borrellin dhe Lajcakun. Ata sot ishin ulë në një qoshe të tavolinës, si nxënës të këqij, që nuk kanë arrijtë me i kry detyrat me çka ishin ngarku dhe tash u desh me ardhë shefat e tyre me vënë rend.

Në këtë mënyrë, për herë të parë, trajtimi i Kosovës në tavolinën e bisedimeve është i barabartë, një me një. Bisedimet nuk kryhen nëpër korridore, nga burokratë anonimë, me marrëveshje të nënkuptuara, por të panënshkruara. Nuk merren vendime që pastaj të vijnë deri në Kuvendin e Kosovës dhe të miratohen me presione gjithfarësh mbi deputetët dhe gjithçka të bjerë mbi kurriz të Kosovës, ndërsa Serbia të mos marrë asgjë përsipër. Ajo praktikë ka marrë fund.

Tash gjithçka është e hapur, mbi tavolinë, dhe aty janë përfaqësuesit kryesorë të BE-së. Ata tash do të shohin se çfarë punë kanë bë dhe po bëjnë çifti burokrat antishqiptar Borrell-Lajcak. Vetëm ky fakt, i nevojës që shefat të jenë të pranishëm, është qortim i rëndë për punën e këtij çifti proserb.

Për ta sjellë deri këtu, Albin Kurtit iu desh shumë punë, përkushtim e vendosmëri, që pak kush e ka besu se do t'ia dalë. Por, vendosja e Kosovës dhe Serbisë në një nivel të barabartë, është një fitore e jashtëzakonshme diplomatike e Kosovës. Ndër më të shkëlqyerat deri sot. Pikërisht atë që kërkonte Albin Kurti edhe kur ishte opozitar: Kosova nuk duhet të jetë temë e negociatave, por palë negociuese.

Kosova prej sot është palë e mirëfilltë negociuese.

Agim MORINA - DËSHTIMI I OHRIT DHE TAKTIKA E DETYRIMIT

Një gjë mund të thuhet qartë: takimi në Ohër ishte dështim i BE-së. Borrelli dhe Lajčáku bënë gjithçka për me shpëtu çka mundën, për me paraqitë edhe këtë dështim si një hap në vargun e hapave të marrëveshjes. Një nga arsyet kryesore të dështimit është qëndrimi proserb i “lehtësuesve” të BE-së, Borrellit dhe Lajčákut. Ata po e mbajnë haptazi anën e Vučićit dhe po përpiqen me mish e me shpirt m’ia imponu Kosovës kërkesat e Serbisë. Nëse kryeministri Albin Kurti do të refuzonte me nënshkru, jo dy herë, por vetëm një herë, çifti Borrell-Lajčák do të qortonin ashpër Kosovën dhe do të bënin gjithçka që ta nxinin figurën e kryeministrit Kurti si “jobashkëpunues” dhe “jokonstruktiv”. Po të ishin neutralë, ata do të duhej ta kishin kritiku ashpër Vučićin për sjelljen shpërfillëse dhe arrogante të deritashme. Përkundrazi, ata jo vetëm që nuk po thonë asgjë kundër Vučićit, por ata po përpiqen me paraqitë këtë dështim si sukses të radhës, duke përshtatë pikat e çdo deklarate kërkesave të Serbisë.

Taktika e deritashme e kryeministrit Kurti, qasja parimore dhe konstruktive, po bën që të shfaqet fytyra e vërtetë pajambajtëse e “lehtësuesve” të BE-së, bashkë me lojën destruktive të Vučićit. Fakti kryesor që dëshmon dështimin e këtij takimi është mosnënshkrimi i kësaj Marrëveshjeje nga ana e Vučićit. Kjo është hera e dytë që Vučići e bën këtë dhe Serbia nuk merr asnjë vërejtje. Për më pak Kosova, nga Borrelli dhe Lajčáku, quhej “jokonstruktive”.

Por le të mos ngutemi. Ishte dështim ngaqë kështu e deshën Borrelli dhe Lajčáku, si duket në marrëveshje me Vučićin. Gjithë ky teatër, kjo gurgule, u organizu me idenë që do të nënshkrunte Albin Kurti. Ata prisnin një veprim të ngjashëm, ashtu qysh ishin mësu më përpara me dialoguesit naivë shqiptarë.

Në fjalën e tij para gazetarëve, pas takimit në Ohër, Vučići e tha haptas se pala shqiptare duhet të zbatojë pikat e marrëveshjeve të mëparshme, sepse “është dokument i nënshkruar. Nuk mundesh me ardhë te unë e me thënë se ti nuk e ke pranu, ti nuk po nënshkrun. Shkaku që nuk po nënshkruj, është që unë nuk më lypset me përmbushë diçka që nuk nënshkruj. Ju (shqiptarët) keni nënshkru, prandaj lypset ta përmbushni.”

Pra, Vučići shpresonte se edhe kësaj here pala shqiptare do të nënshkrunte. Por kjo nuk ndodhi. Kështu, “lehtësuesit” e BE-së në vend që ta ndëshkonin Serbinë, morën rolin e palës së tretë negociuese dhe jo të ndërmjetësit, pasi Borrelli tha se Kosova ka marrë përsipër zbatimin e nenit 7. “Kosova është pajtuar që të fillojë menjëherë – dhe kur them “menjëherë” e nënvizoj “menjëherë” – tha Borrelli para gazetarëve - negocimin për të siguru një nivel të vetëmenaxhimit (vetëmbarështimit) për bashkësinë serbe në Kosovë.” Dhe pastaj foli për të zhdukurit. Dmth. sapo doli para gazetarëve Borrellli vuri në zbatim ndërrimin e “rendit të paragrafëve”. Jam i bindur që këtë do ta bëjë edhe në ditët e ardhshme, duke u përpjekë m’ia imponu Kosovës agjendën e Vučićit.

Para manovrimeve destruktive të Vučićit, “lehtësuesit” europianë, jo vetëm që nuk po e çelin gojën, ata edhe po e ndihmojnë, duke bë presion vetëm mbi palën shqiptare. Pala shqiptare dy herë po ngul këmbë që të dyja palët të nënshkrujnë marrëveshjen. Kjo nuk po ndodh, për shkak të palës serbe.

Sidoqoftë, krahasimi i projektit të Aneksit të publikuar ditë më parë, me 28 shkurt, dhe Aneksit të sotëm, 18 mars, tregon se pala shqiptare e Kosovës ka bë disa ndryshime pozitive. Vetë Borrelli e pranoi se kishin pasë një dorë “një projekt më ambicioz”, por se ishin detyru me ndërru.

E para, janë heqë afatet e prera të vendosura vetëm për palën shqiptare të Kosovës. Fakti që Vučići nuk vuri nënshkrimin, pika dy, ku përmendet “nënshkrimi i Marrëveshjes”, u zhvlerësu.

E dyta, në pikën tre tashmë flitet për “detyrimet e reja të Serbisë”, gjë që nuk zihej në gojë në projektin e publikuar me 28 shkurt.

E treta, nuk përmendet më specifikisht Kisha Ortodokse Serbe, as “kanali i komunikimit”, as “financimi nga Serbia”.

Në pikën 4 të projektit të 28 shkurtit flitej për “draftin e parë të Statutit” për “vetëmenaxhimin (vetëmbarështimin)” e bashkësisë serbe. Tash, pika e radhës është dakordimi për “Deklaratën e personave të Zhdukur”. Për “vetëmenaxhimin (vetëmbarështimin)” flitet në pikën e radhës, por pa përmendë asgjë specifike rreth statutit.

Pika për formimin e një Komiteti Monitorues për zbatimin e Marrëveshjes mbetet i njëjtë.

Problematike për Kosovën munden me qenë pikat 8 dhe 9. Ngaqë aty thuhet se “(8 ) Kosova dhe Serbia pajtohen që të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri” dhe se “ (9) rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre”.

Këto dy pika janë pikërisht ato që kundërshton Kurti dhe që kërkon Vučići. Kurti vazhdimisht thotë se pika për njëfarë asociacioni ishte “e dhjeta për nga rendi” dhe se duhej diskutu e zbatu pikat me rend, nga fillimi. Në Aneksin e 18 marsit janë shtu këto dy pika si një kundërshtim për pretendimet e Kurtit, sepse tani thuhet se “të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri” dhe se “rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre”. Këto fjalë për fjalë bien ndesh me kërkesën e Kurtit dhe plotësojnë kërkesën e Vučićit.

Lehtësuesit e BE-së, Borreli e Lajčáku, që gjatë gjithë kohës nuk e kanë fshehë animin kah Vučići dhe kritikën e pabalacuar ndaj Kurtit, tani kanë vënë si pikë që “rendi i paragrafëve” nuk do të jetë me rëndësi. Kështu, nuk është çudi që në ditët e ardhshme Borrelli dhe Lajčáku kanë me vënë në krye të këtij rendi “të lirë” asociacionin e bashkësisë serbe, pastaj çështjen e Kishës Ortodokse Serbe etj.

Në këtë mënyrë “lehtësuesit” pro-serbë të BE-së, Borrelli dhe Lajčáku, vërtet e kanë heqë nga pikat përmendjen e asociacionit, të Kishës Ortodokse Serbe, “kanalit të komunikimit” dhe “financimin nga Serbia”, por tash ia kanë lënë vetes duart e lira me vendosë “rendin e paragrafëve”, sepse në pikën 5 të Aneksit përmendet neni 7 i Marrëveshjes Themelore. E neni 7 i përfshin të gjitha këto detyrime vetëm të Kosovës dhe asnjë të Serbisë. Në këtë mënyrë, lehtësuesit e BE-së ia kanë dhënë vetes autorizimet e nevojshme për mos me i lënë mundësi palës shqiptare të Kosovës që të kundërshtojë diçka me të cilën është dakordu tashmë. Pra, ajo që deri në këtë Marrëveshje si palë për Kosovën ishin Vučići e Serbia, tash e tutje kanë me qenë Borrelli, Lajčáku e BE-ja.

Dhe ky pozicion nuk do të jetë i lehtë për Kosovën.

Në fund mirë është të theksohet se çështja e “vetëmenaxhimit” (vetëmbarështimit) si term, është kreativ dhe mjaft i dobishëm, por vetëm nëse substanca e këtij termi do të reflektohet si e tillë edhe në praktikë. Përndryshe do të mbetet vetëm lojë fjalësh.

* * *

Annex to the Agreement on the Path to Normalisation of Relations between Kosovo and Serbia

18.03.2023

Ohrid

EEAS Press Team

• This Annex constitutes an integral part of the Agreement.

• Kosovo and Serbia fully commit to honour all Articles of the Agreement and this Annex, and implement all their respective obligations stemming from the Agreement and this Annex expediently and in good faith.

• The Parties take note that the Agreement and the Implementation Annex will become integral parts of the respective EU accession processes of Kosovo and Serbia. The Parties note that immediately after the adoption of the Agreement and this Annex, the EU Facilitator will start the process to amend the Chapter 35 benchmarks for Serbia to reflect Serbia’s new obligations stemming from the Agreement and this Annex. The agenda of Kosovo’s Special Group on Normalisation will equally reflect Kosovo’s new obligations stemming from the Agreement and this Annex.

• The Parties agree to endorse the Declaration on Missing Persons, as negotiated under the EU-facilitated Dialogue, as a matter of urgency.

• To implement Article 7, Kosovo launches immediately negotiations within the EU-facilitated Dialogue on establishing specific arrangements and guarantees to ensure an appropriate level of self-management for the Serbian community in Kosovo, in compliance with relevant previous Dialogue agreements as determined by the EU Facilitator.

• The Parties agree to set up a Joint Monitoring Committee, chaired by the EU, within 30 days. The implementation of all provisions shall be ensured and supervised by the Joint Monitoring Committee.

• To implement Article 9, the EU will organise a donor conference within 150 days to set up an investment and financial aid package for Kosovo and Serbia. No disbursement will happen before the EU determines that all provisions of the Agreement have been fully implemented.

• Kosovo and Serbia agree that all Articles will be implemented independently of each other.

• The order of the paragraphs of this Annex is without prejudice to the order of their implementation.

• Kosovo and Serbia agree not to block implementation of any of the Articles.

• All discussions related to implementation of the Agreement will take place under the EU-facilitated Dialogue.

• Kosovo and Serbia recognise that any failure to honour their obligations from the Agreement, this Annex or the past Dialogue Agreements may have direct negative consequences for their respective EU accession processes and the financial aid they receive from the EU.

* * *

Aneks i Marrëveshjes për udhën drejt normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë

18.03.2023

Ohër

Ekipi i Shtypit i EEAS

• Ky Aneks përbën një pjesë integrale të Marrëveshjes.

• Kosova dhe Serbia zotohen plotësisht që të respektojnë të gjitha Nenet e Marrëveshjes dhe këtë Aneks, dhe të zbatojnë punëmbarueshëm dhe me mirëbesim të gjitha detyrimet e tyre përkatëse që burojnë nga Marrëveshja dhe ky Aneks.

• Palët kanë parasysh që Marrëveshja dhe Aneksi i Zbatimit do të bëhen pjesë integrale e proceseve përkatëse të anëtarësimit të Kosovës dhe Serbisë në BE. Palët vërejnë se menjëherë pas miratimit të Marrëveshjes dhe të këtij Aneksi, Lehtësuesi i BE-së do të fillojë procesin për me i ndryshu standardet e Kapitullit të 35 për Serbinë për me i pasqyru detyrimet e reja të Serbisë që rrjedhin nga Marrëveshja dhe ky Aneks. Agjenda e Grupit Special të Kosovës për Normalizim do të pasqyrojë në mënyrë të barabartë obligimet e reja të Kosovës që rrjedhin nga Marrëveshja dhe ky Aneks.

• Palët bien dakord të miratojnë Deklaratën për Personat e Zhdukur, siç është negociuar në kuadër të Dialogut të lehtësuar nga BE-ja, si një çështje urgjente.

• Për me zbatu nenin 7, Kosova fillon menjëherë negociatat në kuadër të Dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja për krijimin e aranzhimeve dhe garancive specifike për me siguru një nivel të duhur të vetëmenaxhimit (vetëmbarështimit) për bashkësinë serbe në Kosovë, në përputhje me marrëveshjet e mëparshme përkatëse të Dialogut të përcaktuara nga Lehtësuesi i BE-së.

• Palët bien dakord që të formojnë një Komitet të Përbashkët Monitorues, të kryesuar nga BE-ja, brenda 30 ditëve. Zbatimi i të gjitha dispozitave do të sigurohet dhe mbikëqyret nga Komiteti i Përbashkët i Monitorimit.

• Për me zbatu nenin 9, BE-ja do të organizojë një konferencë donatorësh brenda 150 ditëve për me kriju një paketë investimi dhe ndihme financiare për Kosovën dhe për Serbinë. Asnjë derdhje e parave (disbursim) nuk do të ndodhë përpara se BE-ja të përcaktojë se të gjitha dispozitat e Marrëveshjes janë zbatu krejtësisht.

• Kosova dhe Serbia pajtohen që të gjitha nenet do të zbatohen në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri.

• Rendi i paragrafëve të kësaj shtojce nuk paragjykon rendin e zbatimit të tyre.

• Kosova dhe Serbia pajtohen që të mos bllokojnë zbatimin e asnjërit prej këtyre neneve.

• Të gjitha diskutimet në lidhje me zbatimin e Marrëveshjes do të zhvillohen në kuadër të Dialogut të lehtësuar nga BE-ja.

• Kosova dhe Serbia pranojnë se çdo mosrespektim i obligimeve të tyre nga Marrëveshja, nga ky Aneks ose nga Marrëveshjet e Dialoguara në të kaluarën mund të ketë pasoja të drejtpërdrejta negative në proceset e tyre përkatëse të anëtarësimit në BE dhe në ndihmën financiare që ata marrin nga BE-ja.

(Përk. A.M.) (Publiku në fejsbuk: 19 mars 2023)

Agim MORINA - JOSEPH BORRELLI APO ALI SHUKRIJA I KATALONISË

 

Joseph Borrelli asht katalonas dhe politikan me bindje të majta. Por, me gjithë këto veçori. që do të supozohej me qenë pozitive për ne si shqiptarë, - dmth. një katalonas do të duhej me e kuptu ma lehtë hallin e një shqiptari të Kosovës, - Borrelli asht një Rrahman Morinë i Katalonisë, një Sinan Hasan apo Ali Shukrija. Baba i tij ka qenë i burgosun prej regjimit fashist të Francos, por vetë Josephi kishte ambicie të tjera. Në fushën akademike, depërtoi nga një mësues i thjeshtë deri te titujt akademikë në matematikë e ekonomi.

Ambiciet e tija politike, natyrisht, e kanë ba me harru burgun e babës, regjimin e egër fashist të Francos dhe trajtimin e pabarabartë të katalonasve nën këtë regjim. Le të përkujtojmë: katalonasit kanë qenë të trajtuem nga regjimi spanjoll sikurse shqiptarët nga regjimi serb. Gjuha katalonase ka qenë e ndalueme, nuk asht leju me u mësu në shkolla, as me u shtypë libra në këtë gjuhë dhe, për ma tepër, fëmijët nuk janë leju me u pagëzu me emna katalanë (sikurse shqiptarët në Maqedoni gjatë vjetëve ‘80 e ’90 të shek. XX). Ajo që quhet “luftë civile e Spanjës”, në Kataloni ka qenë luftë kundër pushtuesit spanjoll. Kjo asht edhe arsyeja që Katalonia ka pagu çmimin ma të naltë të kësaj lufte dhe ka dalë ndër rajonet ma të shkatërrueme nga kjo luftë.

Vetëm mbas vdekjes së fashistit Franko, me 1975, Katalonia ia doli me marrë një autonomi politike e kulturore me kushtetutën e vitit 1978, pra, 4 vjet mbas autonomisë së Kosovës në Jugosllavi. Në vitin 1983 forca policore katalanase që quhen 'Mossos d’Esquadra' hynë nën komandën e Gjeneralitetit (njësisë politike autonome të Katalonisë), por kjo forcë u neutralizu mbas referendumit të 1 tetorit 2017 dhe kur me 27 tetor 2017 u shpall deklarativisht pavarësia e Katalonisë qeveria qendrore pezulloi Këshillin Egzekutiv dhe shpërndau kuvendin. Mirëpo, në zgjedhjet lokale që u shpallën së shpejti, partitë pro pavarësisë fituen zgjedhjet. Kryetari i Katalonisë, Carles Puigdemonti, dhe pesë ministrat e kabinetit të tij u arratisën nga Spanja dhe kërkuen strehim politik, ndërsa ata që mbetën, si Oriel Junquerasi, u dënuen me burgime për “kryengritje” dhe “shpërdorim fondesh publike”. Jemi në fillim të shekullit XXI dhe krejt këto ndodhin brenda një shteti të BE-së!

Një nga faktet që tregon ngjashmëninë e veprimeve fashiste të Spanjës asht edhe rasti i kryetarit të Katalonisë nga viti 1934 e gjatë gjithë Luftës Civile në Spanjë, Lluís Companysi, i cili u arrestu prej nazistëve në Francë (në atë kohë e pushtueme nga Gjermania naziste) e iu dorëzu spanjollëve fashistë të Francos. Aj u torturu e u egzekutu me 1940 në Barcelonë. Një trajtim të ngjashëm patën edhe politikanët e Katalonisë në vitin 2017, kur u detyruen me ikë në shtetet e tjera të BE-së e me kërku strehim politik, mbas referendumit gjithëpopullor për pavarësi që u mbajt në Kataloni. Dallimi i vetëm asht që këta të fundit ende nuk janë torturu dhe dhe nuk janë egzekutu.

Nëpër të gjitha këto ngjarje, Sinan Hasani apo Ali Shukrija i Katalonisë, Joseph Borrelli, biri i një bukëpjekësi, kaloi pa therë në kambë. Për ma tepër u ngjit edhe ma shpejt shkallëve të karrierës politike. Karrierën e nisi si ministër i financave me 1982 në qeverinë e Felipe Gonzalezit. Në këtë kohë plasi një skandal: dy bashkëpunëtorët e tij ma të ngushtë kishin marrë miliona nga një kompani që kishte kërku me i ikë taksave.

Zgjedhja ma e mirë për Borrellin, mbas këtij skandali, ishte me u largu nëpër zyrat burokratike europiane. Aty u zgjodh kryetar i Parlamentit Europian 2004-2007 dhe mbeti si deputet deri me 2009. Borrelli asht federalist europian, që synon një Europë ma të centralizueme. Ky qëndrim shfaq një problem të kandvështrimit të tij kundërthanës: një Europë mundet me qenë ma e bashkueme, por vetëm tue qenë ma e barabartë dhe jo ma e pabarabartë. Katalonasit, baskët, shqiptarët e barabartë me kombet e tjera munden me kriju një Europë të fuqishme. E kundërta asht e pamundun. Këtë e ka dëshmu çdo njësi federale politike e krijueme ndonjëherë.

Pasi doli nga Parlamenti Europian Borrelli u ba anëtar i bordit të kompanisë 'Abengoa' dhe kryetar i Institutit Universitar Europian në Firencë. Mirëpo, me i mbajt këto dy poste krijonte konflikt interesi, prandej mbas dy vjetësh iu desh me dhanë dorëheqje.

Dhe nuk ishte vetëm kjo kundërshti në punët e tij: në vitin 2018 regulatori i bursës në Spanjë (CNMV) sankcionoi Borrellin për shkak të shitjes së aksioneve prej 9 mijë eurosh që i takonin ish-grues së tij. Shitja kishte ndodhë në nandor 2015, në muejin e njëjtë kur kompania kishte nisë procedurat e falimentimit, gja që kishte shaktu ramje marramendëse të vlerës së aksioneve. Borrelli pranoi se shitja kishte qenë “gabim”, por këmbënguli se aj vetë nuk kishte përfitu kurrgja. Mbas krejt këtyre ngjarjeve aj iu kthy punës në universitet. Mirëpo shpëtimi i radhës erdhi me fitoren e socialistëve spanjollë me 2018 dhe kryeministri Sánchezi.

Ringjallja politike e Borrellit nuk erdhi vetëm për shkak se përkrahu Sánchezin, por për shkak se kishte marrë tashma një qëndrim të qartë kundër pavarësisë së Katalonisë. Skenës politike të Spanjës i duhej një palaço katalanas që do ta luante rolin e “balancuesit”, ngaqë katalonasit ishin ma të bashkuem se kurrë ma parë me synimin për pavarësi. Dhe për këtë qëndrim Borrelli u shpërbly me postin e ministrit të Jashtëm. Sapo e mori postin, nisi edhe fushatën pro-spanjolle, - në thelb anti-katalonase - tue kriju një agjenci në ministrinë e tij të qujtun Spanja Globale, ku promovohej reputacioni i Spanjës në botën e jashtme, reputacion që kishte ra poshtë me reagimin ndaj vullnetit të katalonasve të shprehun me referendum. Për ma tepër Borrelli ngriti edhe një aktakuzë kundër qeverisë autonome të Katalonisë ngaqë kishte kriju lidhje “me botën e jashtme”.

Për shkak të ambicieve të sëmuta politike, Borrellit i erdhi një goditje nga vetë katundi i lindjes. Dy të tretat e katundit katalan, La Pobla de Segur, votuen për pavarësinë e Katalonisë. Dhe ashtu qysh ndodh me çdo faqezi tjetër që vepron në kundërshti me vullnetin e popullit të vet, edhe bashkëfshatarët e Borrellit organizuen referendum për heqjen e pllakës me emnin e tij nga një rrugë e katundit, ku e kishin vu ma përpara për nder të tij. Ndërsa qeveria e Katalonisë u ka shkru letra të shumta deputetëve të Parlamentit Europian dhe qeverive të BE-së me akuzën se Borrelli po përdorte spiunazhin për me i mbikëqyrë misionet e jashtme të Katalonisë.

Edhe në rrethet politike Borrelli njihet si njeri që nuk ngurron me përdorë gjuhë të randë e me shpërthy prej zemërimi. Ky, gjithsesi, nuk asht një virtyt për një diplomat. Por i ka hije një aparatçiku, një arroganti sahanlëpimës që ndrydh besnikërisht atë që asht përfundi, për m’ia ba qejfin atij që e ka përsipri dhe që e shtyp atë vetë. Ky lloj i shërbëtorit të shërbëtorit asht njeriu i fundit që u desh me qenë pjesë e bisedimeve mes Kosovës dhe të ashtuqujtunës Serbi. Por, ndonjëherë, nëse loja luhet mirë, një aparatçik i llojit të Borrellit, një Ali Shukrija katalonas, mundet me shërby për të mirë: nëse as ky nuk mundet me i shty përpara agjendat e Serbisë klerofashiste, atëherë përfitimi politik i Kosovës ka me qenë shum ma i mundshëm, sepse nuk ka me pasë dëshmi ma të fuqishme se kjo për burokratët e zyrave të përfenduna europiane se Kosova asht në të drejtën e vet dhe nuk ban kompromis me këtë të drejtë. (Publiku në fejsbuk: 22 gusht 2022)

Agim MORINA - LAJČÁKU - ISH-KOMUNISTI I ZELLSHËM ‘ME TETËVJEÇARE’

'NJERIU YNË NË MOSKË'

Miroslav Lajčáku mun me qenë shembulli ma i mirë i asaj thanieje që qengji i mirë - dhe kalkulant - thith dy nana. Një karrierist nuk ka shenjë ma të dallueshme, sesa kur shihet se si i ndërron bindjet mbrenda nate, për me mujtë me thithë edhe ma shum se dy nana, nëse i shfaqet një shans i tillë.

I lindun e i rritun në një qytezë të largët nga kryeqyteti i vendit të vet, Lajčáku, si 15 vjeç u shpërngul me familje në Bratisllavë. Si djalosh ambicioz, megjithëse në horizont kishte nisë me u nëpërdukë lëkundja e regjimit komunist, me 1982, djalë 19-vjeçar, bahet anëtar i Partisë Komuniste të Çekosllovakisë, i asaj partie kukull sovjetike që ia shkeli atdheun me tanke kur aj ishte 5 vjeç. Natyrisht, e bani këtë jo për shkak se kishte bindje të thella, por për shkak se e dinte se kështu do të mund të ngjitej shkallëve të karrierës politike. Kjo nuhatje prej langoi ka me i shërby mirë edhe në të ardhmen, sepse pikërisht nëpërmjet këtyre shkallëve, mbas gjashtë vjetësh, me 1988, u ngjit në zyrat e Ministrisë së Jashtme të Çekosllovakisë komuniste.

Me 1991, e gjejmë në ambasadën e Çekosllovakisë në Moskë, ku kreu edhe studimet në Institutin për Marrëdhanie Ndërkombëtare, ndërsa me 1993, kur u nda Çekia nga Sllovakia, u kthy për me nisë punën në Ministrinë e Jashtme të sapothemelueme të Sllovakisë. Shumë shpejt u ba drejtor i kabinetit të ministrit të Jashtëm e ma vonë i kabinetit të kryeministrit të Sllovakisë.

Pas një kohe si ambasador i Sllovakisë në Japoni, me 1999, nis periudha e tij e shërbimit në ndërmarrje ndërkombëtare. Me 1999 u emnu si ndihmës egzekutiv i të Dërguemit të Veçantë të Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkueme në Ballkan, Eduard Kukanit.

'NJERIU YNË NË BEOGRAD'

Mes viteve 2001 e 2005 Lajčáku shfaqet si ambasador i Sllovakisë në Beograd. Dhe në vitin 2005 Javier Solana, shefi i diplomacisë europiane, e ftoi me mbikëqyrë referendumin e pavarësisë së Malit të Zi. Gjatë kësaj kohe e kishte mësu tashma edhe gjuhën serbe, të cilën e flet shumë mirë dhe në biseda me serbët nuk ka nevojë për përkthyes.

Kjo asht koha kur Sllovakia u pranu në Bashkimin Europian (2004) dhe doli në shesh fytyra e vërtetë e qeverive të cilave u shërbente Lajčáku. Me mija romë vërshuen shtetet evropiane duke ikë nga racizmi i shtetit sllovak. Disa mijë prej tyre kërkuen strehim në Britani. Prandaj, kur e ndëgjoni Lajčákun tue folë për të drejtat e njeriut, kini parasysh këtë trajtim të romëve, për me kuptu çka fshihet mbrapa buzëqeshjes së tij engjëllore, prapa paraqitjes prej nëpunësi të zellshëm e të butë me kravatë, sepse po të kishte pasë një dinjitet prej politikani të ndershëm e të guximshëm, ky ose do të kishte protestu ashpër kundër trajtimit jonjerëzor që u asht ba romëve nga qeveritë që u ka shërby, ose do të kishte dhanë dorëheqje nga qeveritë e tilla. Por, Lajčáku nuk asht person që bën gabime të tilla: me dhanë dorëheqje apo me kritiku dorën që e ushqen. Këtë ka me ba ma vonë, mbas disa vitesh, por prap tue kalkulu një dobi të re karrieriste për këtë veprim.

Ja një nga përgjegjet e Lajčákut në Bruksel, si ministër i Jashtëm me 2015, kur gazetarët e pyetën për romët e Sllovakisë që kishin ikë në Blegjikë, për shkak të racizmit në Sllovaki:

"Ata munden me u kthy në shtëpi në çdo kohë," tha Lajčáku, i cituem nga TASR. “Unë nuk shoh hapësinë që qeveria sllovake dhe institucionet sllovake të angazhohen në këtë, përveç nëse ata [romët] shprehin interesin e tyne për këtë punë.”

Kaq, nga një politikan "europian", kur ka të bajë me problemet në shtëpinë e vet.

Pos Japonisë, qysh shihet, ku i kaloi disa vjet, shumicën e viteve të karrierës së tij diplomatike Lajčáku i kaloi nëpër shtete të vllaznisë sllave. Kjo edhe asht arsyeja që shumica e dekoratave të tij për punën e zellshme vijnë nga këto shtete. Por, veniani mendjen, aj ka një lidhje interesante: atë me Spanjën. Nis me shefin e tij të dikurshëm, Javier Solanan dhe vazhdon edhe sot me Joseph Borrelin. Rastësi? Mirë, dy rastësi e ma shum nisin e bahen rregull apo jo? Dhe jorastësisht këto dy shtete nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. A ban vaki që na jemi të panafakë dhe kundërshtarët tanë gjithmonë bahen bashkë?

Periudha interesante e karrierës së Lajčákut, që asht mirë të rikujtohet për ne, për shkak të lidhjeve me zhvillimet në Kosovë, asht koha e shërbimit në Bosnjë dhe Hercegovinë në vitet 2007-2009. Solana prap zgjodhi Lajčákun për me zavendësu Christian Schwartz-Schillingun edhe si Përfaqësues i Naltë për Bosnjë dhe Hercegovinë, edhe si Përfaqësues Special i BE-së për Bosnjë dhe Hercegovinë. Gjatë mandatit të tij BeH nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit me BE-në. Kjo duket si me qenë njëfarë suksesi, por as kjo nuk kaloi pa një çmim të hidhun për BE-në.

Gjatë kësaj kohe, në BeH u shfaq një krizë e shkaktueme nga serbët e Bosnjës, rreth një Ligji mbi Këshillin e Ministrave. Ligji synonte korrektimin e procedurave vendimmarrëse për me mujtë me ba qeverinë e BH-së ma pak të primun m’iu nënshtru bllokadave. Dukej sikur ishte një test përfundimtar për partinë serbe të Milorad Dodikut, Lidhjen e Socialdemokratëve të Pavarun, për me i mbështetë këta për mur. Në të vërtetë, rezultatet dolën të kundërta. Lajčáku sa për sy e faqe bani sikur po tregohet i ashpër, mirëpo kjo shkaktoi dorëheqjen e kryeministrit të BH-së Nikola Spiricit (serb i partisë së Dodikut), dhe tërheqjen e serbëve nga të gjitha institucionet shtetërore të Bosnjë e Hercegovinës. Krejt çka arrijti Lajčáku asht se shkaktoi një krizë duke u përpjekë me imponu ndryshim institucional pa legjitimim vendor. Në dukje, pati sukses në terren, por duke rreziku besueshmëninë e rezultateve tashmë të arrijtuna të BE-së, mbasi serbët e Bosnjës jo vetëm që nuk u ndëshkuen për sjelljet e tyre që çonin drejt ndarjeve më të thella etnike, por ata edhe u shpërblyen me fondet e BE-së.

Për raportin e tij me serbët dhe Republikën serbe kallxon ma së miri aj vetë, kur i përgjigjet pyetjes se a i urrente serbët:

"E paskan zgjedhë temën e gabueme dhe njeriun e gabuem. Në asnjë mënyrë nuk jam armik i serbëve. Ata që më akuzojnë se jam - gënjejnë! Asnjë nga masat që kam marrë nuk ka qenë e drejtueme kundër Republikës Serbe apo serbëve, dhe nuk kam ndëgju asnjë argument që kish me tregu të kundërtën. Ndërsa në vetë Serbinë ka me qindra njerëz të cilët më njohin mirë dhe të cilët askush nuk mundet me i bindë që jam armik i serbëve."

Duhet me thanë se Lajčáku në nëntor 2018 dha dorëheqje si ministër i Jashtëm i Sllovakisë për shkak se kuvendi sllovak nuk miratoi Paktin Global të OKB-së për Migracionin. Ky asht ndoshta një refeksion pozitiv i komunistit të dikurshëm, apo ma shumë - qysh treguen ngjarjet - një kalkulim i radhës i një karrieristi që po priste tani një post nga jashtë, sepse kjo vërtet erdhi me 2019 me postin e kryesuesit të Organizatës për Siguri e Bashkëpunim Europian. Dhe me 2020 u emnu si Përfaqësues i Veçantë i BE-së në dialogun Kosovë-Serbi dhe çashtjet regjionale të Ballkanit.

“NJERIU YNË NË KOSOVË”

Kur u zgjodh si Përfaqësues i Veçantë i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, edhe disa gazetarë të kujdesshëm europianë shkruen se Lajčáku ishte “zgjedhje e tmerrshme”. Pas Borrelit, nga një shtet si Spanja që s’e njihte pavarësinë e Kosovës, me zgjedhë Lajčákun, nga shteti dytë që s’e njihte pavarësinë e Kosovës, ishte vërtet e tmerrshme. Ishte fakt që Lajčáku kishte përvojë politike në Ballkan, por përvoja e tij ishte dështim. Suksesi i tij për me kapë poste në fluturim e sipër lidhej me aftësinë e tij që dinte qysh me u sjellë në korridoret e burokracisë së BE-së. Mirëpo zgjedhja e përfaqësuesve të dy shteteve mosnjohëse tregonte qartë se BE-ja haptas kishte marrë anën e Serbisë, atë të kryetarit autoritar Vučići. Dhe në fund, Lajčáku ishte dëshmu që vendoste ambiciet e tij personale dhe profesionale para detyrave që kishte marrë përsipër, ngaqë aj befas e kishte lanë punën e tij në Sarajevë, mbas një viti e gjysë, sepse kishte marrë një ofertë ma të mirë për me u ba shef i diplomacisë sllovake.

Tashti, kur shohim zhvillimin e karrierës së Lajčákut nga Moska në Beograd, kur shohim dekoratat që ka marrë nga Serbia e Mali i Zi, kur shohim faktet e racizmit të shprehur haptas nga qeveritë sllovake kundër romëve në Sllovaki, kur shohim menaxhimin e keq me ngjarjet në Bosnjë, ku serbët, duke kërcënu me tërheqje nga institucionet, përfitojnë favore të reja, nuk mund të mos e vërejmë se ky skenar i njëjtë zhvillohet edhe në Kosovë. Se a janë këto veprime të serbëve të bashkërendueme me Lajčákun apo jo këtë nuk mujmë me e dijtë, por e dijmë se aty ku asht Lajčáku dhe aty ku serbët dojnë me arrijtë qëllimet e tyre shoviniste, këtë e bëjnë lehtë në praninë e Lajčákut. Kjo ndodhi në Bosnjë, kjo po kërkohet me ndodhë edhe në Kosovë, bile edhe skenaret janë të njëjta: bojkot i institucioneve shtetërore nga serbët dhe arritje e synimeve.

Lajčáku me lehtësinë ma të madhe kërkon asociacionin për serbët në Kosovë, kërkon ndryshimin e Kushtetutës së Kosovës me qëllim që t’i përshtatet synimeve shoviniste të Serbisë, por bahet peshk e nuk e hap gojën, kur bahet fjalë për shqiptarët apo boshnjakët në Serbi.

Duke e dijtë që Sllovakia nuk e ka njohë pavarësinë e Kosovës, ka votu kundër anëtarësimit të Kosovës në organizata të ndryshme ndërkombëtare, bile me Lajčákun që e ka ngritë dorën kundër, duke pa veprimet dhe skenaret e njëjta të serbëve aty ku Lajčáku hyn në lojë, edhe me ndodhë këto krejt rastësisht, mendja e njeriut nuk mun e mos me hy në gjynah e me mendu se ky njeri mundet mos me qenë krejt antishqiptar, por duket si pansllavist i rryer dhe si proserb koxha i përkushtuem. Kur ia afron pranë edhe një shqiptarofob si Borreli e bahen çift, atëherë antishqiptarizmi i tyne shfaqet me brina. Bashkimi Europian edhe me pasë lypë me qiri nuk kish mujtë me gjetë çift më të pafavorshëm e ma të mbrapshtë kundër shqiptarëve të Kosovës, sesa këta dy. E kjo mun ilustrohet mirë me thanien e ditëve të fundit të Borrelit, i cili, në formë qortimi dha detyrat që duhej të kryheshin mbas krizës me bojkot të Listës Serbe:

“Qeveria e Kosovës duhet të formojë asociacionin, ndërsa serbët duhet të kthehen në institucione!”

Kjo periudhë prej dy fjalish tingëllon si qortim për dy palë, - ama veç për idiotë – sepse kur analizohet, kuptohet se shkon vetëm në dobi të serbëve. Ngaqë formimi i asociacionit asht urdhën që u jepet shqiptarëve, ndërsa ajo që duket si “urdhën” ndaj serbëve asht ndoshta këshillë e Lajčákut se qysh duhen me ba serbët kur dojnë me përfitu pika politike, ashtu si në Bosnjë: bojkotojnë, largohen, dhe kthimi i tyne bahet me u dukë si një detyrë që kinse duhen me përmbushë edhe serbët.

Këtë Shkollë të Lajčákut mirë asht me e kuptu, për me mujtë m’ia ndalë turrin. Qysh mun bahet kjo? Tue e ba me dështu ky mision i duetit proserb Borrel-Lajčák. Ky asht një mision gati i pamundun, por i domosdoshëm, për me mujtë me detyru BE-në me u sjellë ndryshe me Kosovën. Kjo duket si një betejë e Davidit me Goliatin. Megjithatë, dihet se edhe në atë ballafaqim Davidi, sado në dukje i pafuqishëm, doli fitues. Kështu që nuk asht gjithçka bash krejt pa shpresa. (Publiku në fesjbuk: 19 nëntor 2022)

Agim MORINA - KAMBËNGULJA NË DIPLOMACI

23 shtator 2016 - Facebook

E takoja në restorantin e Shkollës së Gjuhëve të Hueja të Ministrisë së Jashtme Britanike. Ishte diplomat i vjetër. Pak para pensionimit. Ishte tue u përgatitë për misionin e vet të fundit diplomatik.

Në fillim folëm për gjellët. Masandej për arkitekturën. Për artet. Dhe në fund për gjuhët. Si mjeshtër i vjetër i muhabetit në gjithçka kishte matuni dhe një nuhatje tejet të mprehtë për atë se çfarë interesimesh kishte bashkëbiseduesi. Mos me shkelë kund në ndonjë dërrasë të kalbët. Një buzëqeshje që e kishte ngjitë për fytyre, për shkak të profesionit, e bante të vështirë me e nda në shej se kur buzëqeshej me të vërtetë e kur e bante këtë nga mirësjellja.

E kuptoi dikur se jam shqiptar. Nga piruni që nuk u ngrit me kohë për te goja e tij e kuptova se u habit pak. Për mirë apo për keq, nuk e dij. Kisha përshtypjen se u ndi pak i mashtruem nga parandjenjat e tij që i kishte stërvitë kaq vite për me e pandehë koxha me saktësi prejardhjen e një personi mbas disa minutash bisede. Më shikonte me kujdes, tue m’i ngulë sytë e tue bastisë gjithçka në qenien teme për me mujtë me ardhë në një përfundim se çfarë njeriu isha, tash që e ia kishte huqë se prej nga isha. Mbas disa takimesh edhe aj, edhe unë, filluem me ba muhabet ma të relaksuem në tavolinën dhe ulëse të njëjta të restorantit të shkollës. Dhe, doemos, disa nga muhabetet mbaronin te problemet politike që ndodhnin në Shqipni e Kosovë, sepse këto më interesonin mue. Shpesh kritikat e mia ishin të drejtueme te veprimet e qarqeve të caktueme të bashkësisë ndërkombëtare, të cilat, sa herë që vinte puna te shqiptarët, mbaronin në disfavor të këtyne të fundit.

Pse shqiptarët në Maqedoni, që përbajnë ma shumë se 30 për qind të popullsisë së këtij shteti kanë shumë ma pak të drejta sesa serbët në Kosovë? Pse në Shqipëri, gati çdo gjashtë muej, shkojnë delegacione të BE për me vlerësu respektimin e të drejtave të pakicave kur dihet se në Shqipëri ka ma pak se dy për qind, megjithëse Shqipëria i ka respektu dhe i respekton të drejtat e pakicave në mënyrë ma të mirë të mundshme brenda kushteve dhe mundësive që ka? Këto delegacione të BE asnjëherë nuk shkojnë, fjala vjen, në Greqi, megjithëse Greqia i ka mohu dhe mohon në mënyrë shembullore jo vetëm të drejtat e pakicave, por edhe egzistimin e pakicave atje, si fjala vjen, egzistimin e pakicës shqiptare. A na e bajnë këtë pse jemi të vegjël? Të pafuqishëm? Ndoshta ngaqë na, megjithatë, i respektojmë dhe sillemi sipas parimeve të marrëveshjeve? – ishin pikat që problematizoja unë.

Pa e dijtë që e kisha trazu një ndjenjë të fshehun të tij, e pashë se aj buzëqeshi pak ma me vërtetësi dhe te sytë iu shfaq një shkëlqim i paqartë për mue. Heshti. Më shikoi. Kur prita që ka me folë, aj e piu langun e mollës. A thu ka qëllu ndonjë anglez me simpati të çmendun mbas antikitetit helen. Apo mos ishte edhe grek me ndonjë prejardhje të largët? Sapo mendova se aj e la këtë muhabet dhe s’po don me folë, aj tha:

- Shiko, një nga formulat magjike në diplomaci asht kambëngulja. Nuk asht aq me randësi a je i vogël, a je i pafuqishëm. Në diplomaci asht me randësi shumë të madhe se sa je kambëngulës.

E hetoi që unë, derisa aj po fliste, jo vetëm që nuk e kapa krejt porosinë e asaj që thoshte, por edhe mospajtimin tem të thellë me këtë, sepse kjo gja ishte aq e thjeshtë dhe aq e lehtë me u ba, e si pasojë, për mue edhe e parandësishme në punën diplomatike. Simbas meje, unë e pata shtru problemin në mënyrë shumë ma të ndërlikueme dhe të thellë dhe prisja një përgjegje së paku po aq e çatrafilueme. Natyrisht, nuk thashë gja për shkak të mirësjelljes, por aj e kishte kuptu këtë tashma dhe pa ia thanë asnjë fjalë ma shumë vazhdoi:

- Grekët, serbët, malazezët kanë fitu shumë falë kambënguljes së tyne.

- Kambënguljes? Vetëm kaq? – arrijta me thanë.

- Po, kambëngulja asht një armë e fortë në diplomaci. Unë i dij, sidomos grekët e serbët, që kanë qenë fanatikë në çdo gja. S’kanë heqë dorë kurrë nga qëllimet e tyne, me vite, me dhjeta vite, asnjëherë. Sado i vogël që të jetë një problem, ata e zmadhojnë dhe e kthejnë në një fakt të një randësie të veçantë. E problematizojnë deri në atë masë sa i bajnë rrethet diplomatike me nisë me i marrë seriozisht. Ata e dijnë se janë të vegjël dhe po aq të pafuqishëm mballafaqe fuqive të mëdha, por ngulin kambë deri në atë masë sa diplomacia e të fuqishmëve ua pranon dikur, lëshon pe, veç sa me i heqë qafe, ose thjesht edhe nga pakujdesia e çastit, tue qenë se kambëngulja e tyne asht konstante, e përhershme, e pandalshme.

Ishte një përgjegje pak ma e qartë por jo përgjegje që më bani me u ndi i kënaqun krejtësisht. E kuptoi edhe këtë dhe, mbasi i fshiu buzët me pecetë, mori një pozë tipike të bashkëbiseduesit i cili e dinte se do të thoshte një argument përfundimtar e tue i mbështetë llanët kryqaz në tavolinë tha:

- Shiko, po ta ilustroj këtë me një rast konkret. Ti e din që Islanda asht një shtet krejt i vogël apo jo? Banorë e saj s’e mbushin dot as edhe një lagje të Londrës apo jo? Por, ky shtet ka dalë fitimtar në betejën diplomatike me Mbretninë e Bashkueme në tri Luftat e Bakalarit që zgjatën me dhjeta vite, bile mun me u thanë se kishte nisë edhe para shumë shekujsh. Ujnat territorialë të Islandës, në fillim, fjala vjen me 1952, kanë qenë vetëm rreth 6-7 kilometra. Me një kambëngulje të pashembullt islandezët kurrë s’u ndalën me kërkesat e tyne për me e heqë këtë kufizim dhe me përpjekje të mëdha e banë një herë 22 kilometra, masandej 50 kilometra dhe me 1976 erdhën deri te të pabesueshmet 200 milje detare (370 kilometra). Diplomacia britanike, herë e ka nënçmu randësinë e kësaj pune e herë e ka lanë krejt menjanë, tue u marrë me probleme shumë ma të mëdha. Por diplomacia islandeze nuk i ka ndalë kurrë përpjekjet për me fitu këtë kontest. Dhe krejt kjo u kunorëzu me 1976 kur ata arrijtën një fitore të pashembullt diplomatike. Kush kish mujtë me parashiku ndonjëherë që një shtet si Islanda me dalë fitues kundër Britanisë së Madhe, një superfuqie planetare, në fushën diplomatike? Prandej po thom që kambëngulja, mosheqja dorë, jo vetëm nga e drejta jote - e nganjëherë qysh mun me e pa edhe nga e padrejta jote, qysh ndodh në politikë - asht një armë e fortë në diplomaci.